بابک رحیمیان: با پایان یافتن کار شورای پنجم و شهردار مشهد حالا وزن‌کشی برای سنجش عملکرد مدیریت شهری سابق آغازشده است.
محمدرضا کلایی شهردار سابق مشهد که هنوز چند وقتی از پایان کار وی نمی‌گذرد متولد ۱۳۵۹ و دارای مدرک دکترای اقتصاد از دانشگاه فردوسی مشهد در زمره شهردارانی است که هم‌زمان با موج جوان‌گرایی موفق به سکان‌داری شهرداری مشهد مقدس شد.
وی در پائیز ۹۷ بر صندلی شهرداری این کلان‌شهر مذهبی تکیه زد و امروز که به خط پایان خدمت در شورای پنجم رسیده عملکردش بیش از هرزمانی در کفه سنجش قرار دارد.
نگارنده در این نوشتار به‌هیچ‌عنوان قصد نتیجه‌گیری از سنگینی کفه ترازو و اقدامت وی به سمت یک جناح و یا حزب را ندارم لذا برشی از وقایع را به رشته تحریر درآوردم که به‌عنوان یک روزنامه‌نگار در این مدت شاهد آن بودم.
کلایی در ابتدای کار بر برنامه عملیاتی با عنوان ۱۴۰۰-۹۷ تکیه داشت که معتقد بود در این برنامه شهروندمحوری و عدالت محوری را در دستور کار دارد.
انتقادات پائیزی
جرقه نخستین انتقادات جدی به این شهردار را می‌توان یک سال پس از انتصاب وی دنبال کرد. درست یک سال پس از انتصاب وی در زمستان ۹۸ نخستین جرقه انتقادات تند اعضای شورای شهر به شهردار جوان مشهد آغاز شد و محمدرضا کلایی که برای نامزدی ریاست فدراسیون فوتبال راهی تهران شده بود، با هجمه اعضای شورا مجبور به انصراف از این نامزدی شد.
از آن زمان کلایی موردنقد جدی شورای شهر قرار گرفت و حتی تا لبه پرتگاه استیضاح نیز پیش رفت.
اگرچه صحن شورا همواره محل تذکر و سؤال از وی بود اما شهردار جوان ترجیح می داد تا پاسخ هایش را از طریق شبکه ها اجتماعی به گوش منتقدانش برساند تا اینکه با آن ها چشم در چشم شود لذا این موضوع موجب شد تا وی در یکی از همین پست های اینستاگرامی اش بنویسد:« این ۲۱ ماهی که در مشهد در خدمت شما مردمِ نازنین بودم در حقیقت همه‌اش جنگ بود و ظاهراً این نبرد تمامی نداره. کار کردن برای مردم تو این دوره و زمونه یک جنگ تمام عیاره. روبروی آدم تو این جنگ لشکر عراقی نیست، لشکر خودخواهی‌ها، لشکر نفهمی‌ها، لشگر تنبلی‌ها، لشکر مسئولیت ناپذیری‌ها و لشکر بی‌انصافی‌هاست.»
مقایسه اوضاع اداره شهر با دوران دفاع مقدس موجی از انتقادات را علیه وی داشت.
کلایی همواره در طول مدت خدمتش به تزریق نیروهای جوان، حزبی و کم‌سابقه در شهرداری متهم بود و از وی به‌عنوان شهردار«پل‌ساز» یاد می‌شد و بسیاری معتقد بودند که وی شهر مشهد را بسیار گران اداره می‌کند.
البته شهردار مشهد گوشش به این حرف‌ها بدهکار نبود و در پاسخ به این انتقادات اظهار می‌کرد:« افرادی که این حرف‌ها را می‌زنند، درست فکر نمی‌کنند؛ ما تیممان خوب کار می‌کند و لذا همین پل ساختن هم عرضه می‌خواهد»
شهردار همواره در این مدت به این موضوع متهم بود که در ایجاد انقلاب فرهنگی در مشهد ناتوان بوده است اما وی در پاسخ به این انتقادها همیشه نظرش این بود که عده‌ای دنبال منافع شخصی بوده و فضای دوقطبی اجازه نمی‌دهد فضای فرهنگی و همدلی حاکم شود.
حاشیه‌های خوب
از مناقشه‌های حزبی و طناب‌کشی جناح‌های قدرت در حوزه مدیریت شهری که بگذریم اما واقعیت این است که بسیاری از عامه مردم مشهد عملکرد شهردار را در پروژه‌هایی مانند احداث پارکینگ آزادی؛ کوه پارک؛ زیست پارک؛ کوه شار و یا تقاطع آزادگان مثبت می‌بینند و تأثیر آن‌ها در زندگی روزمره‌شان قابل لمس است و لذا بر همین اساس نمره قبولی به این شهردار می‌دهند و احساس رضایت می‌کنند.
ساخت ۳ پروژه پارکی شامل «رود پارک»، «بوم پارک» و «کوه پارک» ازجمله اقدامات تأثیرگذار مدیریت شهری در بخش افزایش سرانه فضای سبز است که البته بسیاری از کارشناسان بر آن نقد دارند.
هنگامی‌که به دلیل شکایت‌های متعدد عملیات پروژه کمربند ارتفاعات جنوبی مشهد متوقف شد لذا مدیریت شهری این تهدید را با هوشمندی به فرصت تبدیل کرد و لذا دیری نپایید که این کمربند خشک و بی‌روح به یکی از تفرجگاه‌های جاذب مشهد بانام «کوه پارک» تبدیل شد که بسیاری از مردم آن را اتفاقی میمون می‌دانند.
البته این طرح‌ها با انتقاداتی نیز همراه است زیرا بسیاری از کارشناسان ادعا می‌کنند شهرداری با اجرای این پروژه به توسعه نامتوازن شهر دامن زده است.
برخی از منتقدان اذعان می‌کنند شهرداری به‌رغم تأکیدات رهبر معظم انقلاب مبنی بر جلوگیری از ساخت‌وساز در ارتفاعات جنوبی اما هم چنان به‌صورت خلاف در این اراضی در حال ساخت‌وساز است.
منتقدان بر این باورند که کلایی اگرچه زیرکانه و هوشمندانه نسبت به ساخت کوه شار و کوه پارک و راضی نگاه‌داشتن مردم دست به اقدام زده است اما واقعیت این است که هدف وی جلب نظر سرمایه‌گذاران به این منطقه از شهر بوده چنانچه که شنیده می‌شود پدر یکی از هنرپیشه‌های معروف سینما نسبت به خرید اراضی مناطق جنوبی اقدام کرده و سیل سرمایه‌گذاران به سمت ارتفاعت جنوبی است .
منتقدان کلایی در کوه پارک و یا پروژه‌های کوه شار معتقدند که این پروژه‌ها در ارتفاعات جنوبی در آینده فساد آور و رانت ساز است چنانچه که در حال حاضر نیز رد پای آن دیده می‌شود زیرا پیش‌ازاین بسیاری از افراد این اراضی را خریداری کرده‌اند و حالا شاهد ارزش‌افزوده خرید های خود هستند.
حاشیه‌های خوب و بد
اجرای ۱۲ کلان پروژه ویژه برای ۲ شهرک شهید رجایی و شهید باهنر مانند پروژه ساخت مسکن، ساخت پارک کشاورزی و ساخت پارک پنج هکتاری انتهای خیابان مهریز در حاشیه شهر مشهد را می‌توان در زمره حاشیه‌های خوب این شهردار برای مردم دانست.
اگرچه شهرداری تاکنون به حاشیه مشهد توجه ویژه‌ای نشان داده است اما برخی منتقدان در این رابطه نیز معتقدند که شهرداری به میزانی که در مناطق جدید مانند الهیه توسعه و رشد و علاقه به همکاری نشان داده در سایر مناطق این عطش را نداشته است.
منتقدان شهرداری و دوره پنجم شورای شهر بر این باورند که توجه کلایی و شورای شهر به سمت سرمایه‌گذاران و نهادهای سرمایه‌دار و جناح های قدرت معطوف بوده است تا مردم و لذا از همین رو در مناطق سپاد و الهیه هرروز شاهد ساخت یک بلوار و شهر جدید هستیم اما در جاده سیمان این روند توسعه دیده نمی‌شود و با کندی همراه است.
تسویه‌حساب‌های دولتی
از حق که نگذریم یکی از مهم‌ترین دستاوردهای شهرداری مشهد در دوره مدیریتی محمدرضا کلائی، تسویه بدهی‌های کلان این سازمان به نهادهای مختلف بود.در این راستا گفته می‌شود افزون بر پنج هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان بدهی معوقه در شهرداری در ماه‌های آغازین دوره مدیریتی کلائی تسویه شد!
اگرچه این موضوع به قول شهردار بدنه‌ای چابک از شهرداری ساخت اما پشت سر این نوع تسویه‌حساب‌ها نیز حرف‌وحدیث‌های فراوانی قرار دارد.
در این راستا منتقدان کلایی البته از واژه شانس و کمی هم «جفا» در حق مردم مشهد برای پرداخت بدهی‌ها استفاده می‌کنند.
گفته می‌شود که دولت در همان سال در قالب تبصره «و» به شهرداری‌ها اجازه داد تا مطالبات خود را در قالب تهاتر با دستگاه‌های دولتی تسویه کنند و بدهی های خود را از وزارت کشور دریافت کنند لذا این فرصت برای تسویه بدهی‌های شهرداری ایجاد و البته درنهایت به برخی تخلفات انجامید که در آینده به ضرر مشهد مقدس است.
در این راستا بسیاری از منتقدان عنوان می‌کنند که شهرداری برای دریافت وصول مطالبات خود نسبت به صدور پروانه‌های غیرقانونی و حتی صوری اقدام کرده است که به‌نوعی پیش‌فروش شهر و حقوق عامه محسوب می‌شود.
گفته می‌شود در این مدت هتل‌آپارتمان‌های بسیاری متعلق به برخی ادارات و نهادها که در خیابان‌های اصلی شهر فاقد پارکینگ بودند پایان کار گرفتند و لذا شهرداری بدین وسیله توانست که مبالغ هنگفتی را از این محل نقد کند.
شنیده‌ها حاکی از آن است که شهرداری با صدور پروانه ساخت‌وساز و پایان کار برای ارتش درازای دریافت حدود ۱۰۰ میلیارد تومان موجب شده است تا در آینده امکان جابجایی این محدوده از اختیار شهرداران بعدی سلب شود همان‌طور که این اتفاق در میدان راهنمایی مشهد موجب نگرانی بسیار از افراد شده است.
گفته می‌شود ایستگاه پلیس راهور مشهد یا همان راهنمایی و رانندگی قدیمی مشهد مقدس توسط شهرداری به پلیس واگذارشده و لذا این بذل و بخشش و اجازه ساخت‌وساز در قالب تهاتر موجب می‌شود تا امکان جابجایی این مکان‌ها هم چون پادگان ارتش از وسط شهر به حاشیه سخت و غیرممکن شود.
فرهنگ ترافیک تا فرهنگ عمومی
ازآنجاکه عموم مردم معیار سنجش شهردار را با چشم غیرمسلح انجام می‌دهند لذا اقدامات فرهنگی شهرداری برای رعایت حق تقدم در سر چهارراه‌ها و آگهی‌های تبلیغاتی با همین محور بر روی خودروهای عمومی و تابلوهای سطح شهر موجب شده است تا در این حوزه مردم نمره قابل قبولی به شهردار بدهند.
اکنون ۲ دوربرگردان شهید ناصری که متصل‌کننده بولوار شهید کلانتری به بولوار نماز و همچنین دوربرگردان ابوطالب است، ساخته‌شده و زیر بار ترافیکی رفته است؛ ضمن اینکه اجرای پروژه‌های تقاطع غیرهمسطح مصلا، پل ابوطالب، تقاطع چهار سطحی آزادگان، تقاطع خلیج‌فارس و دوربرگردان شهید برونسی که البته هنوز عملیات اجرایی آن به اتمام نرسیده بدون شک از دیگر یادگارهای این شهردار برای مشهد مقدس است که نقش مهمی در بهبود ترافیک داشته است اما این اقدامات نیز زیر تیغ تیز منتقدان قرار دارد.
منتقدان شهرداری و شورای شهر ابراز می‌کنند که کلایی پل‌های خوب و زیادی ساخت و در حوزه عمرانی فعال بود اما به مطالعات زیستی و پیوست طرح ها توجه کمتری داشت.
به‌طور مثال از انتقادهایی که به وی می‌شود احداث دوربرگردان میثاق است که بافاصله کمی از شاهد ساخته‌شده است که به دلیل هزینه زیاد و همچنین تخریب بصری این منطقه گفته می‌شود نیاز به یک دوربرگردان با این فاصله کم نداشتیم!
منتقدانش می‌گویند: به‌طور مثال پل نمایشگاه در حالی افتتاح شد که هنوز«درزهای انبساط» آن مورد آزمایش قرار نگرفته بود و لذا آقایان مجبور شدن چند روز بعد راه مردم بر روی پل را مسدود کنند تا آزمایش‌ها را انجام دهند.
ایجاد خط «بی. آر.تی» و یا همان اتوبوس‌های تندرو حدفاصل میدان استقلال تا میدان شهدا نیز که در ابتدا با درگیری کسبه خیابان‌ها با مأموران شهرداری همراه بود یکی دیگر از انتقادهای متوجه کلایی است که گفته می‌شود باوجوداین همه هزینه و میخ‌کوبی تنها ۶ دقیقه در زمان و وقت مردم صرفه‌جویی شده و لذا ارزش این‌همه هیاهو و هزینه را نداشت.
بسیاری از افراد اگرچه تلاش کلایی را برای پیاده‌روسازی در مشهد را قابل‌تقدیر می‌دانند اما پیرو همان نقیصه مطالعات پیوست؛ عده‌ای بر این باورند که نوع سنگ‌های بکار رفته در پیاده راه‌ها و گذرگاه‌های عابر پیاده برای بسیاری از شهروندان به‌ویژه خانم‌ها متناسب نیست و با کوچک‌ترین بارندگی حادثه‌ساز می‌شود.
حوزه اجتماعی و فرهنگی
در حوزه اجتماعی نیز کاهش تعداد کارتن‌خواب‌ها آن‌هم به‌واسطه اقدام شهرداری در جمع‌آوری و ساخت ۱۰ گرم‌خانه ثابت و ۲ گرم‌خانه سیار و نیز عملیات اجرایی ساخت پروژه مرکز نگهداری معتادان متجاهر «حسن‌آباد» از دیگر اقدامات مثبت و قابل‌تقدیر دوران کلایی است.
در حوزه فرهنگی نیز ساخت جلوخان آرامگاه فردوسی، ساخت مسیر دسترسی آرامگاه فردوسی به کهن دژ، ساخت و نصب تندیس‌های مختلف از اساطیر شاهنامه ازجمله اقداماتی است که به‌طور حتم از نگاه مردم و رسانه‌ها دور نمانده است.
اتوبوس‌های تمیز و مجهز به امکانات روز و با سرویس‌دهی بسیار منظم به زائران را به‌حق نمی‌توان در این کلان‌شهر مذهبی نادیده گرفت و لذا قرارداد ساخت اتوبوس برقی، بین شهرداری مشهد و شرکت«مپنا» و همچنین توجه به حمل‌ونقل پاک با افزایش خطوط دوچرخه‌سواری در شهر و نهضت پیاده‌روسازی بر هیچ‌یک از رسانه‌ها و شهروندان پوشیده نیست.
اگرچه شهردار مشهد تلاش داشت تا در این مدت خدمات ارائه‌شده توسط شهرداری را در قالب «حرم شهر رضوی» بیش از گذشته برجسته سازد بااین‌حال مشکل در موضوع طرح‌های تفصیلی، همچنان معطوف به طرح تفصیلی بافت پیرامونی حرم مطهر است که اختلافات در این موضوع همچنان بین مسئولان شهری و مدیران کشوری پابرجاست.
البته ورود کلایی به شهرداری و تعویض دو معاون در این حوزه و همچنین با توجه به اینکه در حوزه روابط عمومی تاکنون شاهد تعویض سه مدیر بودیم و هنوز هم با حکم سرپرستی اداره می‌شود از نقاط ضعف مدیریت وی عنوان می‌شود.
باوجوداینکه کلایی شعارش چابک سازی بود اما بزرگ‌ترین انتقاد به وی تزریق نیروهای حزبی و خانوادگی و از همه مهم‌تر نیروهای فاقد شایستگی بود.
انتصاب مدیر یک دبیرستان به سمت مدیر کلی در شهرداری که بعدها به‌حکم قضایی دستگیر شد و همچنین افرادی که باسابقه خدمت سربازی توانستند پست‌های ریاست ادارات شهرداری را تصاحب کنند ازجمله این نقدها به انتصابات کلایی است.
در این راستا گفته می‌شود درحالی‌که در دوره چهارم شورا فقط ۸۵۰ نفر به شورای شهر افزوده شدند اما در دوران مدیریت کلایی این آمار به بیش از ۱۵۰۰ نفر رسید.
در پایان
واقعیت این است اغلب مردم با نگاهی به سطح شهر رضایت نسبی خود را از اقدامات شهردار ابراز می‌کنند و لذا من هم به‌عنوان یک نویسنده وقتی عکس‌های شهردار را با تی‌شرت قرمز آستین‌کوتاه و شلوار جین در افتتاحیه پروژه‌ها و خارج از قالب اداری مشاهده می‌کنم بر گفته کلایی مبنی بر اینکه«آدم کف خیابان است» مهر تائید می‌زنم و پرونده خدمات شورای پنجم شهردار و شهرداری را در افکارم می‌بندم.
نظر شما